Türkiye’de Müslümanlaştırılmış Ermenilerin Sorunları
Batı Ermenileri Sorunları Araştırmalar Merkezi Müdürü Haykazun Alvırtsyan ‘Hayastani Hanrapetutyun’ gazetesine Türkiye’de yaşayan Müslümanlaştırılmış Ermenileri anlattı.
Soru- Sayın Alvırtsyan, “Batı Ermenilerini araştırma” ifadesi, bugün ne kadar gerçekçi?
Cevap- Batı Ermenilerini araştırma konusu epey günceldir. Herşeyden önce şu konuları araştırmamız gerekir: Batı Ermenistan’da ve Batı Ermenileri arasında nelerimiz var? Merkezimizin maksadı, ulusal, dinsel, kültürel, politik, ekonomik vb açılarda Batı Ermenilerinin yaşamını araştırmaktır. Sadece Batı Ermenistan’dakilerini değil, Türkiye’nin diğer bölgelerinde oturan Ermenileri de kastederiz. Araştırmalarımızı https://akunq.net/tr/ web sayfamızda yayınlıyoruz.
Soru- Peki bu Ermenilerin hangi kısmı, milli aidiyetinin farkında?
Cevap- Türkiye’de yaşayan Ermeniler birkaç gruba ayrılır. Lozan Antlaşması, İstanbul Ermenileri’ne dini cemaat statüsü tanındı. Aslında Türkiye’de sadece bu cemaate ait olan Ermeniler, yarı resmi olarak Ermeni sayılır. Ayrıca Hemşin Ermenilerinin büyük bir kitlesi var. Türkler onlara Hemşinli der. Bu Ermeniler daha 250-300 yıl önce Müslümanlaştırılmıştır. Artvin’de yaşayanlar başta olmak üzere onların bir kısmı, ulusal kimliğinin farkında olarak Ermenice’nin bir lehçesi olan Hemşince konuşuyor. Batı Ermenistan’da, Kilikia tarihi bölgesinde ve Türkiye’nin başka bölgelerinde yaşayan Ermenilerin büyük bir kısmı Müslüman, bir kısmı da Alevi’dir. Kürtleşen Ermeniler de var. Bunların bir kısmı Ermeniliğini tamamen unutmuşken bir kısmı da kimliğine dönmeye hazırdır. Köklerini hatırlayan bu Ermenilere Gizli veya Kripto Ermeniler ismi verildi. Fakat şimdi bunların çoğu, Ermeni kimliğini artık saklamaz. Bunlar kiliseleri olmasa da yine de Ermeniliklerini unutmazlar. Onların bir kısmı, bu gibi Ermenilerden kız ister ve sadece Ermeniyle evlenmeyi tercih eder. Bunların çoğu İstanbul’a taşınıp burada vaftiz oluyor.
Soru- Peki bu Ermenilerin sayısı ne kadar?
Cevap- Birçok araştırmalara istinaden söyleyebiliriz ki, Türkiye’de Müslümanlaştırılmış Ermenilerin sayısı 3.5’ten 4 milyon olabilir.
Soru- Bu Ermenilerin geleceği ne olacak?
Cevap- Bu Ermenilerin geleceği sorunu, şu sebeplerden dolayı zor olur: gelecekleri, sadece isteklerine bağlı değil. Bu konuda birçok faktör önemli rol oynar. Mesela Türkiye’nin AB üyesi olup olmaması gibi bir faktöre bağlı olabilir. Bu konuda Kürt faktörü de önemli olur. Ermenistan’ın bağımsızlığa kavuşmuş olması da, bu gibi Ermenilerin, köklerine dönmelerine ivme kazandırdı.
Soru- Bu gibi Ermeniler Ermenistan vatandaşı olmak isterler mi?
Cevap- Bazen isteyenler oluyor. Ancak Ermenistan vatandaşlığını alan Batı Ermenileri bile, yaşadıkları toprakları terketmezler. Bu gibi bir Ermeni’ye bir defa “Neden Ermenistan’da yaşamaya gelmiyorsunuz?” diye sordum. Genç olan bu Ermeni de: “Zaten Ermenistan’da yaşıyoruz. Siz gelin” şeklinde cevap verdi.
Soru- Türkiye bu Ermeniler konusunda bugün ne gibi siyaset üretiyor?
Cevap- Osmanlı’dan kalan veCumhuriyet döneminde de geçerli olan bazı tabular, bugün kırılıyor. Nettir ki, artık eski duruma dönüş yok. Fakat bu, Müslümanlaştırılmış Ermenilerin parlak bir geleceği olması anlamına gelmez. Zira onlar, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Ermeni olarak yoklar. Bu Ermenilerin kimlik konusu, şimdilik ancak bilim çevrelerinde ele alınıyor. Fakat bunun, Türkiye yöneticilerinin bu sorunun farkında olmadıkları anlamına da gelmez. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan beri hükümetler, Ermeni Sorunu’a karşı büyük bir ilgi göstermişlerdir. Çünkü Müslümanlaştırılmış Ermeniler konusu, bunlar tarafından Ermeni Meselesi’nden ayrılmaz.
Soru- Türkiye’de Ermeni kiliseleri restore edilip müzeye dönüştürülüyor. Bu oyunun amacı nedir?
Cevap- İşte sorun da budur. Türkiye, AB’in baskıları nedeniyle tiyatro oynuyor. Yani bu gibi restorasyonların maksadı, göz boyamaktan başka bir şey değildir. Şöyle bir durum daha var: Batı Ermenileri, daha önce bu gibi kiliselerin harabelerini ziyaret eder, mum yakar, kurban keserdi. Şimdi Türkiye Devleti tarafından bunların müzeye dönüştürüldükleri için Ermeniler, bu ibadethanelerinden de yoksun kalmışlardır.
