Azerbaycan-İran gerilimi bölge için patlayıcı olabilir
İran’da devrim yapmak son derece zor ve İran’da binlerce kişilik protestoların nasıl sonuçlanacağı belli değil.
Buna paralel olarak Tahran-Bakü ilişkileri de oldukça gergin.
İran uzmanları, bunun tehlikeli sonuçları olabileceğini söylüyor.
Tahran ve Bakü arasındaki gerilim derinleşirken, Nahcivan’dan İran’a katılma çağrıları başladı.
Azerbaycan Devlet Güvenlik Servisi, İran askerlerinin Nahçıvan’a konuşlandırılması ve Nahçıvan’ın İran’a katılma taleplerinin provokasyon olduğunu iddia ediyor.
Nahçıvan’da ise, Azerbaycan makamlarının yol açtığı güvensizlik ve sosyal zorluklar nedeniyle çağrılar yayılıyor.
Azerbaycan makamları geçen hafta, İran özel servislerinin yetkisi altında ülkede faaliyet gösteren ve iddiaya göre Azerbaycan vatandaşlarını üçüncü ülkeler aracılığıyla Tahran’a ve ardından özel operasyonlar için Suriye’ye askeri eğitime götüren silahlı bir ağ ortaya çıkarttığını duyurdu.
Azerbaycan ve İran arasındaki gerilimin arka planında, Bakü’deki muhalefet, Tahran’ın eylemlerine karşı bir protesto düzenlemeye hazırlanıyor.
“Musavat” partisi, 15 Kasım’da Azerbaycan’daki İran Büyükelçiliği önünde bir protesto düzenlemeyi planlıyor.
Azerbaycan’daki bu gerilimi, 26 Ekim’de Şiraz’da, Şah Çerağ’ın mezarına yönelik terör saldırısını “İslam Devleti” terör örgütüyle bağlantısı olan bir Azerbaycan vatandaşının koordine ettiğine ilişkin, İran kolluk kuvvetlerinin açıklaması izledi.
İran İstihbarat ve Güvenlik Bakanlığı, Şah Çerağ türbesine yönelik terör saldırısına ilişkin ikinci açıklamayı yayınladı ve terörizm nedeniyle tutuklanan kişilerin İranlılar değil, Azerbaycan, Tacikistan ve Afganistan vatandaşları olduğu açıkça belirtildi.
İran’da camiye düzenlenen terör saldırısında en az 15 kişi hayatını kaybetti, 26 terörist tutuklandı.
İran’da, 22 yaşındaki Mahsa Amin’in ölümünün ardından başlayan protestolar şiddetlenmekte olup, İnsan hakları örgütü, polis güçleriyle çıkan çatışmalar sonucunda 300’den fazla kişinin öldüğünü bildirdi.
Tahran ve Bakü arasındaki siyasi fikir ayrılıklarına, İran ve Azerbaycan silahlı kuvvetlerinin ardı ardına geniş çaplı tatbikatları eşlik ediyor.
İranolog Armen Vardanyan, “Durum çok ciddi ve birçok yerde göstericiler İslam devletinin sembollerine, hatta manevi lider Hamaney’in heykellerine saldırıyor.
Durumun analizi, birçok şehirde hükümetin artık durumu kontrol edemediğini gösteriyor.
Durum kontrolden çıktı ve domino etkisiyle diğer şehirlere yayılabilir.
Lakin İran’da devrim yapmak son derece zor ve bu gösterilerin nasıl biteceğini kimse söyleyemez.
Geçmiş yılların tecrübesi gösteriyor ki, yüz binlerce, milyonlarca insan sokağa çıktı, kan döküldü, çatışmalar yaşandı, fakat sonunda yetkililer protesto dalgalarını bastırmayı başardı”,- demektedir.
İranolog Harut Arakelyan, İran’da polis güçleriyle yapılan gösteriler ve çatışmalar nedeniyle bir kaos yaşandığını belirtiyor.
Ancak Rusya ve Çin, o ülkedeki sosyo-ekonomik durumu iyileştirmek için adımlar atıyor.
Rusya, yeni madenlerin işletilmesi ve ihracat hacminin artırılması için İran’a 40 milyar dolar yatırım yapacak.
İran’ın Mehr ajansı, İran petrol bakanı Javad Ouji’nin geçtiğimiz günlerde Rusya’da, uygulaması dört yıl sürecek olan Tabash boru hattının inşasına ilişkin bir belge imzaladığını yazıyor.
Bakan, bu boru hattının işletilmesiyle günde 150 bin varil petrol ürünü ihraç etmenin mümkün olacağını söyledi.
Siyaset Bilimi Doktoru Artur Khaçikyan, İran’daki olası rejim değişikliğini Ermenistan için riskli buluyor, bunun yanında ciddi bir tehlike daha var.
“Son zamanlarda ABD Dışişleri Bakanı Blinken, İran’ın nükleer programını birkaç ay veya birkaç hafta içinde tamamlayacağını söyledi.
Yani o ülke birkaç hafta içinde nükleer silaha sahip olabilir ve ne ABD’nin ne de İsrail’in buna izin vermeyeceği aşikâr.
Bu, bir veya iki ay içinde bir tür önleyici darbe vurulacağı anlamına geliyor.
Bizi nasıl etkileyecek?”
Bölgedeki bu tür gelişmelerin koşullarında uzmanlar, Azerbaycan tarafından Ermenistan’a yönelik riskler de öngörüyor.
