Erivan, Lahey Ceza Mahkemesi’ne başvurmak için zemin hazırlıyor
Hükümetin yarın 29 Aralık’ta yapacağı oturumun gündeminde yer almayan konular arasında, 17 Temmuz 1998’de Roma’da imzalanan “Uluslararası Ceza Mahkemesi Şartının Onaylanması ve Mahkemenin Yargı Yetkisinin Geriye Dönük Olarak Tanınması Hakkında” yasa tasarısı yer alıyor.
Roma Statüsü, Ermenistan tarafından onaylanmadığından dolayı, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne itiraz edilmesi mümkün değildir.
Roma Statüsü’nün onaylanmasını gündeme getiren Erivan, Azerbaycan’ın savaş suçlarının Lahey Mahkemesi’nde soruşturma konusu yapılmasına zemin hazırlıyor.
Hükümetin 29 Aralık’taki oturumunun gündeminde, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni ilgilendiren iki konu var: karar ve yasa tasarısı.
Karar taslağı, 17 Temmuz 1998’de Roma’da imzalanan “Uluslararası Ceza Mahkemesi Tüzüğü”nün onaylanması ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin yargı yetkisinin geriye dönük olarak tanınması için, yasama girişiminin onaylanmasını öngörüyor.
Ermenistan, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin tüzüğünün 6, 7 ve 8. maddelerinde öngörüldüğü üzere, soykırım, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarıyla ilgili olarak 12 Mayıs 2021’den itibaren yargı yetkisini tanımayı planlıyor.
Hükümet, uluslararası anlaşmada öngörülen yükümlülüklerin Anayasa’ya uygunluğunun tespiti için Anayasa Mahkemesi’ne başvurmayı ve olumlu karar aldıktan sonra yasama girişimini Millet Meclisi’ne sunmayı planlıyor.
Roma Statüsü’nün onaylanması ve Lahey Mahkemesi’nin yargı yetkisinin tanınması neyi gerektirir?
Konu, özellikle Azerbaycan’ın, Ermenistan’ın egemen topraklarını işgalinden ve Eylül saldırganlığı sırasında kaydedilen vahşi cinayetlerden sonra acil hale geldi.
Bunları belgeleyen videolar internette yayıldı, uluslararası kurumlara ulaştı, ancak Ermenistan, Azerbaycan’ın üst düzey askeri-politik liderliğinin sorumluluğu konusunu incelemek için Lahey Mahkemesine başvurma fırsatı bulamadı.
Ceza Mahkemesi Tüzüğü’nün onaylanmamış olması, bu fırsatın kullanılmasını engelledi ve belge, 2004 yılında Ermenistan Anayasa Mahkemesi tarafından, Anayasaya aykırı hükümler görüldüğü için onaylanmadı.
Uluslararası hukuk uzmanı Ara Ğazaryan:
“Kriz o kadar derinleşti ki, geriye bir şey kalmadı.
Bir zamanlar, Rus faktörünü hesaba katmak da dâhil olmak üzere, şimdilik onaylamamanın mümkün olduğunu düşündüğümüz siyasi mülahazalar varken, bence şimdi tam zamanı”,- demektedir.
Roma Statüsü’nün onaylanması aynı zamanda mahkemenin geçmişe dönük yargı yetkisi anlamına gelir, bu da geçmişte meydana gelen davalara da genişletilebileceği anlamına gelir.
En endişe verici vakalar, Eylül 2022’nin saldırganlığı esnasında, Kara Göl’de meydana gelen olaylarla ilgilidir.
Uluslararası hukuk uzmanı, “44 gün savaşı olaylarından söz edemeyiz, çünkü bu savaş Ermenistan Cumhuriyeti topraklarında gerçekleşmedi”,- demektedir.
Roma Statüsü’nün yargı yetkisinin tanınması için anayasa değişikliklerinin de hayata geçirilmesi gerekiyor.
Ara Ğazaryan, belge doğrulamanın yalnızca fırsatları değil, aynı zamanda riskleri de içerdiğini söylüyor.
“Şimdi, bizim onaylamamızdan yararlanan Bakü’nün, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne başvurup, şöyle diyebileceğini hayal edin: Savcı, Ermenistan’ın şu veya bu yüksek rütbeli kişiler veya eski generaller hakkında yargılama, cezai kovuşturma başlatmanızı rica ediyorum, benim bölgemde, Dağlık Karabağ’da kimler hangi suçları işlediler?
Yargılama başlatılır ve Ermenistan yetkililerinden işbirliği talep edilir ve bir süre sonra mahkeme, Ermenistan yetkililerinin kovuşturmayı reddettiğine veya kovuşturma yapmak istemediğine karar verir, bu durumda kovuşturmayı kendileri yürütür.
Belgenin anayasaya aykırı ilan edildiği nokta buydu ve şimdi düzeltmeler yapılmalı, fakat anayasa da düzeltilmeli.”
Ancak eski Adalet Bakanı Artak Zeynalyan, Anayasa’nın 2015’te değiştirildiğini, çelişkilerin artık eskisi kadar dile getirilmediğini ve son sözün Anayasa Mahkemesi’nde olduğunu hatırlatıyor.
Uzmanlar ayrıca ceza mahkemesindeki davaların soruşturulmasının uzunluğuna da dikkat çekiyor.
Lahey Mahkemesi 20 yılda sadece 20-30 davayı inceledi.
