Analitik: Aliyev “Va-Banque” oynuyor ve Nakhijevan’ın karmaşık meselesini gündeme getiriyor

Lragir.am – Mültecilerle yaptığı görüşmede İlham Aliyev babası Haydar Aliyev’e atıfta bulundu. İlham Aliyev’in babasını hatırlatması büyük olasılıkla Nakhijevan’la (Nahçıvan) ilgili önemli bir nokta olmaktadır.

İlham Aliyev, Haydar Aliyev’in, SSCB henüz tamamen çökmeden Bakü’de hiç kimse bunu yapmaya cesaret edemediğinde Nakhijevan’da Azerbaycan bayrağını ilk açan kişi olduğunu söyledi.

Aliyev neden Nakhijevan’da babasının açtığı bayrağı hatırladı? Bu sadece duygusal bir hafıza mı, yoksa burada başka bir politik bağlam var mı?

Aliyev, Nakhijevan’a karşı “hakkını” hatırlatmak için Nahçıvan’da Azerbaycan bayrağının durumundan bahsetme fırsatını kaçırmadı. Mesele şu ki, Nakhijevan hukuken Azerbaycan’ın emri altında olmaya devam ediyor, ama aslında Türk egemenliğine girmiştir.  Yeni bir dünya düzeninin oluşması bağlamında, en azından bölgesel güvenlik sistemi açısından Nakhijevan’ın statüsünün gündemi oldukça önemli hale gelebilir.

Ama başka bir sorun daha var. Fiilen Nakhijevan’daki durumun sahibi olan, ancak yasal olarak sorumlu olmayan Türkiye, Nakhijevan’ı bir poligonuna dönüştürebilir ve çeşitli sorunları kışkırtabilir. Ama bunların cevabını hukuken sorumlu olan İlham Aliyev vermeye zorunda kalacak.

Bu arada, Aliyev’in diğer açıklaması, Nakhijevan’ın kendi sosyal ve ekonomik kapasitesinin büyümesini sürdürmesi ve Bakü’nün sübvansiyonuna bağımlılığını azaltması gerektiğini içeriyor. Ayrıca Nakhijevan’ın pratik olarak Türkiye ile İran arasında bölündüğünü ima ediyor. Buna Türk faktörünü askeri veya siyasi-askeri açıdan da eklerseniz, fiili Nakhijevan’ın Azerbaycan’a ait olmadığı anlaşılıyor.

Öte yandan, üç taraftan düşmanlardan bahsederken, Aliyev belki de Rusya’yı da içeren farklı bir düzenleme anlamına geliyor. Aliyev, Nakhijevan’ı çevreleyen düşmanlar arasında Ermenistan’ın yerine Rusya, İran veya Türkiye’yi sayıyor.

Nakhijevan yönündeki Bakü-Ankara ortaklığı 1921 tarihli Rus-Türk Anlaşmasna dayanır. Nakhijevan Azerbaycan’a bağışlandı ve Ermeniler sınır dışı edildi. Kars, Surmalu ve Ararat Dağı Türkiye’ye geçti.

16 Mart 1921’de Moskova’da Rusya ile Türkiye arasında imzalanan yasadışı bir anlaşmaya göre Nakhijevan üçüncü bir tarafa devretme hakkı olmadan Bakü vesayetine teslim edildi. Türkiye ve Rusya Nakhijevan’ın statüsünün “garantörü” haline geldi. Bir yıl sonra Anlaşmanın 100. Yılı tamamlanır. Dolayısıyla, Ankara ve Moskova  anlaşmayı uzatmaya veya anlaşmadan çekilmeye karar vermelidir.

Aliyev için asıl sorun budur, çünkü Rus-Türk ilişkilerine ilişkin 100  yıllık antlaşması, Artsakh savaşındaki Ermenilerin zaferi sayesinde geçtiğimiz çeyrek yüzyılın gerçek bölge yapısıyla uymuyor.