Türk mallarının ithalatına getirilen yasak Temmuz ayında sona eriyor. Ermenistan Başbakan Yardımcısı Mher Gigoryan, yasak altında bile o ülkeden yasadışı mal ithal etme girişimleri olmasına rağmen, yasağın uzatılabileceğini göz ardı etmiyor. Belki de bu bölgedeki en önemli soru, hangi pazarların Türk pazarına alternatif olabileceğidir. Ekonomistler net çözümler sunuyor.
Türkiye’den değilse, Ermeni pazarı için gerekli olan mallar Ermenistan’a nereden ulaşabilir? Ermenistan’ın güney kapısını geçip ve İran’a ulaşması gerek․ Bazı ekonomik değerlendirmelere göre, bu en uygun yollardan biridir. Yatırımın verimliliği yeni hesaplamalar gerektirir. Cumhuriyet İşverenler Sendikası Başkanı Gagik Makaryan ise kendi gözlemlerine dayanarak İran tarafının Ermenistan’da yatırım yapmaya hazır olduğunu garanti ediyor.
Karşılıklı ekonomik çıkar alanları, tarımın hemen hemen tüm dallarından inşaata, inşaat malzemeleri ve ev aletlerinin üretimine kadar farklıdır. Ermenistan ile İran arasındaki ticaret cirosu yılda 380 milyon dolar civarında ve bunun yaklaşık %90’ı ithal ediliyor.
“İhracatımız 25-40 milyon doları buluyor. Türkiye ile 280 milyon dolardır, ihracat sıfırdır. Türkiye, Ermenistan’ın dış ticaret dengesinde her zaman ilk beşte yer aldı, şimdi İran ilk beşte. “Türkiye’yi bu listeyi olabildiğince aşağıya çekebilmek için mümkün olan her şeyi yapmalıyız.”
İran’dan yapılan ithalatın ana kısmını çimento hammaddeleri, tarım ürünleri, plastik ürünler oluşturmaktadır. Başka alanlarda da ticari ilişkiler var. Ermenistan ile İran arasında bir “Elektrik için Gaz” programı var. İran’dan alınan 1 metreküp gaz için Erivan Termik Santrali’nde 3 kWh elektrik üretilerek İran’a tedarik ediliyor. Ermenistan’dan İran’a taşınan yıllık enerji hacmi yaklaşık 1,2 milyar kWh’dir. Ve İran’dan yılda 370-380 milyon metreküp gaz ithal ediyoruz.
Yılın başında, Türkiye’den mal ithalatının yasaklanması meselesinin özellikle kızıştığı bir dönemde, İran Ticaret Destek Teşkilatı’nın resmi temsilcisi, Ermenistan’ın 2.200’den fazla mala İran malları tedarik edebileceğini ve boşluğu doldurabileceğini açıkladı. Gagik Makaryan, İran pazarının Türk pazarına neredeyse her alanda alternatif olabileceğini kabul ediyor.
“İran, Türk ürünlerinin yerini alabilecek yüksek kaliteli ev aletleri üretiyor. Ayrıca böcek ilacı, gübre, çamaşır deterjanı, plastik eşya, bisiklet ithal edebiliriz. İran ayrıca yüksek kaliteli buzdolapları, çamaşır makineleri ve TV setleri üretiyor. “
Türkiye ağırlıklı olarak aynı alanda hafif sanayi mamulleri ve gerekli hammaddeleri ithal etmektedir. Ekonomi Bakanlığı Avrasya Ekonomik Birliği ve Dış Ticaret Dairesi Başkanı Naira Karapetyan, Radiolur’a yaptığı açıklamada, araştırmanın aynı kalitede ve türde nihai tüketim mallarının AEB, AB ve diğer ülkelerden ithal edilebileceğini gösterdiğini söyledi.
“Bu ürünler şu alternatif pazarlarda değiştirilebilir: Çin, Vietnam, BAE, AB ülkeleri, ABD, İran.”
Gagik Makaryan da İran’ın bu alanda potansiyeline sahip olduğundan emin, buradan Ermenistan’a sadece kaliteli kumaş değil, hammadde ithal etmek de mümkün ․
“En iyi tekstil işadamlarının sahipleriyle tanıştım. Ürünleri mevcut ama aynı zamanda kaliteli. Bu fabrikalar Türk ürünlerinin yerine Ermenistan’a ithal edebileceğimiz yün, pamuk, perde parçaları üretiyor.”
İranolog Vardan Voskanyan Radiolur’a verdiği röportajda İran ürünlerinin Türk ürünlerinin yerini alabileceğini ancak bunun bir “ama” olduğunu belirtiyor:
“Ermeni pazarındaki İran ürünlerine pek aşina olmadıkları için, değiştirilmesi zor olabilir. Ayrıca İran’da bu tür ürünler örgütlenmediği için mümkün olmayacak alanlar var, örneğin yedek parça üretilmiyor.”
Türk malları, Ermenistan’ın ithalat ağırlığının %5’ini, yani neredeyse İran mallarına eşittir. 2019 Türkiye’den Ermenistan’a ithal edilen 268 milyon dolarlık mal. 2018 ile karşılaştırıldığında, büyüme %6․1. Ermenistan, Türk mallarının ithalatını yasakladı, ancak yasağa rağmen, yine de Ermenistan üzerinden bu mallara ulaşma riski var. Devlet Gelir Komitesi de ithalat yolunda Türk etiketlerinin kaldırılması veya değiştirilmesi vakalarının yaşandığının farkındadır. SRC Gümrük Kontrol Dairesi Başkanı Artem Karapetyan “Radiolur”a cevap verdi.
“Tüm risklerin farkındayız, olası risklerin ne olacağını biliyoruz. Yasadışı eylemleri kesinlikle sınırlayacağız.”
Ermenistan’da Türk nihai ürünlerine uygulanan yasak altı aydır 1 Ocak’tan itibaren. Hükümet, yasağın uzatılacağını göz ardı etmiyor. Sadece Gagik Makaryan, şu anda Türk ürünlerini İran ürünleriyle değiştirmek için herhangi bir pratik adım fark etmiyor.
