Ermenistan-Türkiye sınırının açılması ve ticaret üzerindeki etkisi
Federal Ekonomik İşler ve İklim Eylemi Bakanlığı tarafından finanse edilen Alman Ekonomi Ekibi (GET), Ermenistan-Türkiye sınırının açılmasının ikili ticaret üzerindeki etkisine ilişkin bir bülten yayınladı.
Giriş:
Ermenistan-Türkiye sınırı yıllardır kapalı, bu ülkeler arasında doğrudan ticaret yok.
Bununla birlikte, ağırlıklı olarak Gürcistan üzerinden dolaylı ticaret sürdürülmüştür.
2021’de Ermenistan Türk menşeli malların ithalatına yasak getirmiş, fakat 2022’de Ermenistan ve Türkiye ortak sınırlarını açıp doğrudan ticarete izin verdiğinde, Ermenistan’ın Türkiye ile ticaretine ilişkin senaryonun sonuçlarını inceledik.
Ermenistan ticareti!
Şu anda Ermenistan’ın ana ticaret ortakları Rusya, AB ve Çin’dir.
Türkiye ile ticaret, hammadde hariç Türk menşeli mal ithalatına getirilen yasak nedeniyle 2021’de %0,9 azaldı.
2017-2019’da COVID-19 krizi ve yasaklanmadan önce ticaret yaklaşık %4 idi.
Ermenistan ağırlıklı olarak Türkiye’den mal ithal ederken, neredeyse hiç ihracat yok.
2021 yılına kadar başlıca ithalat kalemleri tekstil, giyim, makine ile teçhizat ve akaryakıttır.
2021 Türkiye’den yapılan ithalat %68 oranında düşerek tüm çeşitleri etkiledi ve akaryakıt ithalatı neredeyse tamamen durduruldu.
Metodoloji:
Ermenistan ve Türkiye arasındaki ticaretin potansiyel yapısının değerlendirilmesi iki modele dayanmaktadır.
Yerçekimi modeli, ticari politika analizi için tek tip bir araçtır.
Ana fikri, ticaretin, ortak ekonomilerin büyüklüğü ile doğru orantılı, aralarındaki “ekonomik mesafe” ile ters orantılı olduğudur.
Model, tüccarın ürün bileşimini dikkate almaz, bu nedenle uzun vadeli işlemleri değerlendirmek için uygundur.
Ticari tamamlayıcılık modeli, bir ülkenin ihracat sepetinin diğerinin ithalat sepetine karşılık gelip gelmediğine bağlı olarak, fiyatlardaki farkı dikkate alarak ikili ticaretin potansiyel yapısını değerlendiren kişiselleştirilmiş bir araçtır.
Mağazanın mevcut ürün bileşimine dayanmaktadır.
Bu nedenle, bir ticaretin kısa vadeli ve orta vadeli yapısını değerlendirmek için uygundur.
Yerçekimi modeli
Yerçekimi modeli, Türk ürünlerinin Ermeni ticaretindeki payının %12 olması gerektiğini öngörmektedir, gerçekte ise 2021’de sadece %1 (kısmen yasak nedeniyle), 2019’da ise %3,6 olmuştur.
Dolayısıyla Ermenistan’ın Türkiye ile ticareti büyük bir potansiyele sahiptir.
Tamamlayıcı Ticaret
Ticari tamamlayıcılık modeline göre, Ermenistan’ın Türkiye’ye potansiyel ihracatı 185 milyon doları buluyor.
Ermenistan’dan Türkiye’ye potansiyel ihracatın ana yelpazesi, tütün ürünleri (sigaralar), cam eşyalar, mücevherler, mineraller, özellikle bakır cevheri dâhil olmak üzere tarım ürünlerini içermektedir.
Türkiye’den Ermenistan’a potansiyel ithalat hacmi 2021 yılında 678 milyon ABD dolarıdır.
İthal edilecek başlıca mallar ise makine ve teçhizat, tekstil, giyim ve başta ilaç olmak üzere kimyasal ürünler olacaktır.
Sınırın açılması, üretim araçlarının (makineler ve ekipman) rolünü artırarak ithalatın mevcut yapısını değiştirecektir. Tarım ürünlerinin potansiyel ithalatı ılımlı kalacaktır.
Çözüm:
Türkiye sınırı kapalıdır ve Ermenistan komşu ülkeyle doğrudan ticaret yapmıyor.
Ancak Gürcistan üzerinden dolaylı ticaret gerçekleşmektedir.
Ticaret esas olarak tek taraflıdır.
Ermenistan Türkiye’den ürün ithal ederken, Türkiye’ye neredeyse hiç ihracat yapılmamaktadır.
Türkiye sınırının açılmasının bir sonucu olarak, Ermenistan’ın bu ülkeyle olan ticareti, toplam ticaretin (2021) %1’inden azından, %10’unun üzerine çıkacaktır.
İki modeli kullanmanın sonuçları benzerdir, yani elde edilen sonuçlar somuttur.
Sınırın açılması, Ermenistan’ın ekonomik çıkarlarıyla büyük ölçüde örtüşen üretim araçlarının ihracatını ve ithalatını teşvik edecektir.
